KARACABEY MERİNOSU ISLAHI PROJESİ 4. DEĞERLENDİRME VE BİLGİLENDİRME TOPLANTISI GERÇEKLEŞTİRİLDİ

Edirne ilinde, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından yürütülen, Trakya Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Süleyman Kök’ün proje liderliğini yaptığı ve Edirne İli Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği’nin  “Edirne İli Halk Elinde Karacabey Merinosu Islahı Projesi” 4. Değerlendirme ve Bilgilendirme Toplantısı 05.03.2020 tarihinde Trakya Üniversitesi Keşan Meslek Yüksekokulu Konferans Salonunda gerçekleştirildi.

 Tarım ve Orman Edirne İl Müdürlüğü kontrolünde yürütülen “Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi”nin bir alt projesi olan “Edirne İli Halk Elinde Karacabey Merinosu Islahı Projesi” ile ilgili 2020 yılı Proje Değerlendirme ve Bilgilendirme Toplantısı saat 10:30 da başladı. Toplantıya; Trakya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Genetik ve Biyomühendislik Bölümü Öğretim üyesi ve Keşan MYO Müdürü Doç. Dr. Süleyman Kök, Edirne Tarım ve Orman İl Müdürlüğü'nden Hayvan Sağlığı Şube Müdürü Vet. Hek. Tamer Yeşilgölden, Edirne İli Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Şenol Günday, Proje Teknik Elemanı Zir. Müh. Murat Pazarlı ile projede yer alan 5290 baş koyun ve 267 baş koç sahibi 36 yetiştirici katıldı.  

“Edirne İli Halk Elinde Karacabey Merinosu Islahı Projesi”nin 4. yılında, Proje Lideri Doç. Dr. Süleyman Kök şimdiye kadar nelerin yapıldığı ve ne kadar ilerleme kaydedildiği hakkında bilgilerin verildiği toplantıda, aynı zamanda gelecek yılın hedeflerini koyun ıslah çalışması yapan yetiştiricilere aktardı.

 “Edirne İli Halk Elinde Karacabey Merinosu Islahı Projesi”nin 3. yılında, Edirne'den 36 yetiştiricinin yararlandığı ve TAGEM tarafından Türkiye çapında yürütülen “Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi” kapsamında yürütülen “Edirne İli Halk Elinde Karacabey Merinosu Islah Projesi”nde, proje liderleri ile yılda en az bir defa toplantı yapılıyor. Yapılan toplantı da, her yıl koç katımı yapılmadan önce, koç katım tarihlerini ve süresini belirleme yapılmakta ve ayrıca hedeflerin başarı yüzdesi değerlendirilmektedir. Projeye katılıp ayrılan ve sözleşmeye uymayanlar çıkarıldıktan sonra projede, istikrarlı çalışan 36 yetiştiricinin işletmesi ile proje yürütülmektedir. Projenin denetimleri, TAGEM adına Edirne İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Proje kapsamında, projedeki damızlık Koç, anaç koyun ve doğan tüm kuzulara yıllık olarak hayvan başı desteklemeler yapılmaktadır. Proje ile “rol model yetiştiriciler” oluşturularak, 36 yetiştiricinin kendi elindeki mevcut koyun sürüsünü ıslah edip, kendi yerli gen kaynağımızı geliştirerek korunmasını ve sürdürülebilir olmasını sağlamaktayız. Proje çalışma koşulları ve planlamasına uyan yetiştiricilere devlet her yıl (yetiştiricilerin sürülerindeki koç ve koyun başına aldığı 25 TL’lik ürün desteği dışında) projedeki koç başına 200 TL, her bir anaç koyuna 40 TL ve doğan her kuzuya da 40’ar TL 2019 yılında ilave proje desteği vermiştir.  

"5 yıl içerisinde yani 2021 sonunda sürü tamamen yenilenmiş olacak"

Proje kapsamında verilen desteklerin doğru kullanılıp kullanılmadığının denetlendiğini ve bu denetimler ile sürünün yenilenmesiyle doğru orantılı olduğunu vurgulayan Proje Lideri Doç. Dr. Süleyman Kök, "Proje de, her yıl sürünün yüzde 25'inin yenilenmesi isteniyor. Canlı hayvan ile çalışıldığı için bu oran, ölüm ve diğer risklerle birlikte yüzde 20 oluyor. Buna göre her sürünün 5 yıl içerisinde tamamen yeni seçtiğimiz damızlık koç ve koyunlar ile yenilenmiş olması gerekmektedir. Biz de bu hedef oranlar doğrultusunda, sürüleri kendi içinden seçtiğimiz canlı ağırlığı yüksek ve hızlı gelişen damızlık kuzular bırakarak toklu olduklarında yaşlı ve düşük verimli olan koyunları sürüden çıkartarak sürülerin 5 yıl içinde yenilenmesini sağlıyoruz.  Sürülerin doğum ağırlıklar ve kontrolleri, 2. ve 4. ay canlı ağırlıkları ölçülmektedir. Bu alınan kayıtlarımıza  göre sürülerin yenilenip yenilenmediği kontrol ediyoruz. Yıllık değerlendirmeler yaparak ıslah çalışması yapan projedeki yetiştiricilerimizi bilgilendiriyor ve yetiştiricilerin de bilinçlenmesini sağlıyoruz. TAGEM, Üniversite, Sivil Toplum Kuruluşu olan Edirne İli Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği ile birlikte çalışarak Koyun yetiştiricilerinin kendi öz kaynaklarını nasıl kullanmaları ve ıslah etmeleri gerektiğini, seleksiyon ile sürüdeki hayvanların canlı ağırlıklarındaki gelişmelerin nasıl belirlendiğini kavratmak için toplantılarımızı yapıyoruz." diye konuştu.

"Koç katım dönemi olarak dört yıldır 15 Mart ile 15 Mayıs tarihleri arası belirlenmiştir"

Projenin,  5 bin 290 koyun üzerinde yürütüldüğü bilgisini de aktaran Proje Lideri Süleyman  Kök, şunları söyledi; "Projemize, 267 adet koç + sürüdeki proje dışı diğer koçlar da dâhildir. 2019 yılında Doğuran Koyun Başına Doğan Kuzu sayısı 1,5 olmuştur. Başka bir ifade ile doğum yapan 100 koyundan 150 baş kuzu elde etmişiz. Karacabey Merinosu, et ve yapağı verimi için ıslah edilen koyunlardır. Projede belirlediğimiz koç katım dönemi 15 Mart ile 15 Mayıs tarihleri arasında olacaktır. Doğumlarımız da 15 Ağustos'ta başlayıp 60 gün içerisinde bitecektir. Dolayısıyla, Proje teknik elemanımızın yaptığı ölçümler olan doğum ağırlıkları, en erken 45 günlük (ortalama 2 aylık) ve 4 aylık canlı ağırlıkları alınarak damızlık seçimleri yapılmaktadır. Proje teknik elemanının yaptığı ölçümler ile seçilen damızlık kuzular Edirne İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılan kontroller ile belirleniyor. Projemizin 4. yılında sürülerde yüzde 78,9'luk bir yenilenme oldu. Hedeflenenden %21,4’lük bir sapmamız var." Toplantı sonunda Edirne İli Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Şenol Günday tarafından, Trakya Üniversitesi Keşan Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Bölümü öğrencilerinin servis salonun da, toplantıya katılan projedeki yetiştiricilere yemek verilmiştir. Turizm ve Otel İşletmeciliği Bölümü öğrencileri de servis uygulamasına katılmıştır.

Karacabey Merinosu Koyunu

Türkiye’de merinoslaştırma çalışmaları 1934 ve 1939 yılları arasında 360 baş koç ve 500 baş Alman Yapağı-Et Merinosu (AYEM) getirilerek başlamıştır. Bu koyunlar Alman Koyun Yetiştiricileri Cemiyetiyle beraber hareket etmek üzere Karacabey Tarım İşletmesi’ne alınmış ve elit sürü oluşturulmaya başlanmıştır. Bununla beraber işletmedeki koyunlara da yapağı-et verim yönü verilmeye başlanmıştır (Sezenler 2008).

1934 yılında Türkiye’ye getirilmeye başlanan Alman Merinos’ları bir yandan saf olarak yetiştirilirken bir yandan da melezleme çalışmaları başlamıştır. Bölgenin hakim koyun ırkı Kıvırcıkla melezleme çalışmalarında çevirme melezlemesi kullanılmış ve seleksiyona önem verilmiştir. Kıvırcık ırkının hastalıklara dayanıklılığı, merayı değerlendirme kabiliyeti, kaliteli karkas özellikleri ile Alman Yapağı-Et Merinos’unun iri cüssesi ve kaliteli yapağı özellikleri Karacabey Merinosu’nda toplanmaya çalışılmıştır. Bu melezlemenin sonucunda kaliteli karkas, orta cüsseli vücut, kaliteli yapağı, sağlam iskelet, ince kuyruk ve dayanıklılık Karacabey Merinos’unun temel özelliklerini oluşturmuştur (Tuncel 2000).

Kıvırcık dişilerle Alman Yapağı-Et Merinos’u koçları çiftleştirilmiş ve F₁ melezleri elde edilmiştir. F₁ dişiler tekrar merinos koçlarla geriye melezlenmiş (G₁,G₂,G₃,G₄,G₅) ve %90 üzeri AYEM kanı taşıyan Karacabey Merinosu elde edilmiştir.

          Değerlendirme toplantısının ardından, Edirne İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiriciler Birliği tarafından finanse edilen ve Keşan Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Program Koordinatörü Öğr.Gör.Nasıf KOYUNCU ve öğrencileri tarafından sunumu gerçekleştirien öğle yemeği ikram edildi.